Πώς οι Yoga Sutras του Patanjali, (ιδίως ο ηθικός κώδικα των Yama / Niyama), συμβάλλουν στις προσπάθειες του σύγχρονου αναζητητή της αλήθειας, μας κατευθύνουν προς την εξέλιξη του ανθρώπινου εγκεφάλου

(Μετάφραση από τα Αγγλικά: Ελένη Βιολάρη) 

Το πιο πλήρες και μεθοδικό κείμενο στη ψυχολογία της γιογκα και την εξερεύνηση του ανθρώπινου εγκεφάλου γραφτηκε πριν από χιλιάδες χρόνια από ένα σοφό, τον Patanjali. Αποτελείται από 195 "Σούτρας» (αφορισμοί). Ο Patanjali ήταν μεγάλος γιογκα Rishi (σοφός), που πιστεύεται ότι είναι υπεύθυνος για τη συλλογή και τη θέσπιση των παραδοσιακών μεθόδων της γιογκα για τη διαχείριση του μυαλού. Πρέπει να θυμόμαστε πάντα ότι η γιόγκα είναι, πάνω από όλα, μια συστηματική εκπαίδευση του ανθρώπινου συστήματος (σώματος/συναισθηματων/νου/ψυχής), για την εξέλιξη μας.

Στη δεύτερη sutra, ο Patanjali αναφέρει:

“Yogah-chitta vritti nirodhah’’  (η γιόγκα είναι η παύση των νοητικών κυμάτων/στροβίλων).

Με άλλα λόγια, η γιόγκα είναι η δυνατότητα να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε.

Όσοι προσπάθησαν να σταματήσουν το μυαλό γνωρίζουν πολύ καλά ότι αυτό είναι το πιο δύσκολο πράγμα που μπορούμε να θέσουμε στον εαυτό μας. Με την παύση των σκέψεων μας, καταστρέφουμε ουσιαστικά τον ενστικτώδη μας προγραμματισμό. Με την παύση του μυαλού, το εγώ μας πεθαίνει. Με το να σταματάμε το μυαλό μας,  πηγαίνουμε ενάντια στην ίδια τη ζωή... και το μυαλό μας φυσικά είναι προγραμματισμένο να μας «προστατεύει» από τέτοιες πράξεις που απειλούν τη ζωή.

Τότε γιατί να επιλέξουμε να απειλούμε το ίδιο μας το σύστημα, με την παύση των σκέψεων μας;

Η περισσότερη από τη νοητική μας ενέργεια χρησιμοποιείται για την επιβίωση: με τι να θρέψουμε το σώμα μας, πώς να κυριαρχήσουμε, πώς να αναπαραχθούμε. Ο Patanlali, πάνω από 2000 χρόνια πριν, εξηγεί ότι αυτές οι πολύ βαθιές ασυνείδητες ανάγκες, ενώ θεωρούνται ζωτικής σημασίας για την ύπαρξή μας, είναι υπεύθυνες για τη δημιουργία των chitta vritis (κύματα/στρόβιλοι του νου, συνειδητά και ασυνείδητα) που δημιουργούν στη συνέχεια samskaras (συνήθειες), που δημιουργούν στη συνέχεια vasanas (προγραμματισμούς/ χαρακτήρα). Αυτό το είδος του μηχανισμού μολύνει τον ανθρώπινο εγκέφαλο με kleshas.

Kleshas (ακαθαρσίες του νου), όχι μόνο καταναλώνουν το μεγαλύτερο μέρος της νοητικής μας ενέργειας, αλλά επίσης επισκιάζουν την αλήθεια από εμάς. Ο Patanjali υπογραμμίζει ότι εάν κάποιος δεν κάνει συνειδητή προσπάθεια να ελέγξει το chitta vritis (κύματα μυαλού), το μυαλό θα είναι πάντα απασχολημένο και καθώς λειτουργεί θα δημιουργεί όλο και περισσότερα στρώματα (kleshas) καλύπτοντας την αλήθεια.

Σύμφωνα με τον Patanjali, υπάρχουν πέντε τύποι kleshas:

1. Άγνοια
2. Ψευδαίσθηση του διαχωρισμού
3. Έλξη προς την ευχαρίστηση
4. Αποφυγή δυσαρέσκειας
5. Ένστικτο επιβίωσης

Αυτά είναι τα στρώματα που εμποδίζουν την καθαρότητα του νου... Χωρίς τα kleshas, το μυαλό μας θα ήταν πεντακάθαρο και κατά συνέπεια έτοιμο για διαλογισμό. Με απλά λόγια, κάποιος δεν μπορεί να διαλογίζεται όταν το μυαλό είναι κατειλημμένο από ψευδαισθήσεις, περιορισμούς του εγώ, επιθυμίες που πρέπει να πραγματοποιηθούν, φόβους για ανεπιθύμητα πράγματα ή απειλές για την επιβίωση. Γι ' αυτό είναι ζωτικής σημασίας να εργαζόμαστε προς την εξεύρεση μεθόδων και τεχνικών για ελέγχου αυτών των κυμάτων. Με άλλα λόγια, πρέπει να βρούμε τρόπους να ελέγχουμε τις σκέψεις μας.

Το δεύτερο εμπόδιο του μυαλό προς την επίτευξη υψηλών επιπέδων διαλογισμού είναι το Κάρμα. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι κουβαλάμε μαζί μας τις δράσεις του παρελθόντος μας, που δεν έχουν ακόμη εκπληρωθεί με αντιδράσεις. Όσο περισσότερες από αυτές τις ενέργειες κουβαλούμε, τόσο βαρύτερο γίνεται το μυαλό. Αυτό το φαινόμενο ,μας θέτει ουσιαστικά σε "stand-by" λειτουργία (για να χρησιμοποιήσουμε σύγχρονους όρους) εμποδίζοντας μας να εξελιχτούμε, μέχρι να αντιμετωπίσουμε τις δράσεις μας.

Οι τεχνικές που προτείνονται από τον Patanjali στις Yoga Sutras, μας καθοδηγούν σε μια διαδικασία εκκαθάρισης του μυαλό μας από τα Kleshas και το Κάρμα. 
Θυμηθείτε ότι ο στόχος των Yoga Sutras είναι να σταματήσει το μυαλό από το να σκεφτεται. 

Η πρώτη τεχνική που παρουσιάζεται αναφέρεται σε δύο ιδιότητες, πoυ θα πρέπει vα καλλιεργήσουμε ταυτόχρονα:

1. Abhyasa (αδιάκοπη πρακτική)
2. Vairagya (απόσπαση/παράδοση)

Με άλλα λόγια: Ποτέ μην παραιτείστε αλλά πάντα να αφήνεστε. Να προσπαθείτε και στη συνέχεια να παραδίνετε τις προσπάθειές σας.

Αυτό είναι μια πολύ βαθιά τεχνική που παίρνει πολύ χρόνο για να “εγκατασταθεί” στο σύγχρονo εγκέφαλό μας, που είτε λειτουργεί μηχανικά με μια σταθερή τάση να "αφήνεται" από χρόνια παθητικότητα, ή να προσπαθεί ασταμάτητα χωρίς να μας επιτρέπει να σταματάμε όταν η ζωή πάει αντίθετα. Ως εκ τούτου, η ισορροπία μεταξύ των δύο, που επιτυγχάνεται μέσω της ίσης πρακτικής αυτών των αντιτιθέμενων ιδιοτήτων, θα φέρει τη ζωή μας σε ισορροπία, ελαχιστοποίόντας μερικά από τα κύματα του νου που δημιουργήθηκαν κάνοντας το λάθος πράγμα ή/και τη λάθος στιγμή. Η Abhyasa (συνεχης πρακτική) και η Vaigagya (απόσπαση) εκπροσωπούνται πολύ καλά κατά τη διάρκεια των τάξεων της Χάθα Γιόγκα που κάνουμε, όταν ακολουθούμε επανειλημμένα κάθε ενεργό στάση με τη χαλάρωση.

Πολλές τέτοιες τεχνικές αναφέρονται στις Yoga Sutras, αλλά η πιο δημοφιλής (και ίσως η πιο σημαντική) είναι η 8απλή μέθοδος Διαφωτισμού, που μεταφράστηκε από τον όρο "Ashtanga Γιόγκα":

Yama - Niyama - Asana - Pranayama - Pratyahara -Dharana - Dhyana - Samadhi 

Σύμφωνα με τον Patanjali, το πρώτο βήμα θα πρέπει να είναι η καλλιεργεια ήθους (Yama-Niyama). Καλλιέργεια ήθους είναι να τρέφεις ένα χαρακτήρα που δεν δημιουργεί διαταραχές σε εσένα ή σε άλλους.

O σύγχρονος γιόγκι ζώντας σε έναν κόσμο όπου τα πάντα είναι διαθέσιμα με το πάτημα ενός κουμπιού, δεν έχει καμία επιθυμία να χάνει χρόνο. Όπως όλα τα άλλα στη ζωή του, θέλει και η φώτιση να είναι μια στιγμιαία διαδικασία και το σύστημα που ο Patanjali προτείνει δεν υπόσχεται συντομεύσεις. Κανείς δεν θέλει να περιμένει μέχρι να έχει τον κατάλληλο χαρακτήρα για να κάνει Πραναγιάμα ή διαλογισμό! Γιατί να το κάνει, όταν υπάρχουν μαθήματα διαλογισμού που υπόσχονται αυτοπραγμάτωση σε λιγες εβδομάδες. Γιατί να αναλάβει το μακρύ και δύσκολο δρόμο και όχι αυτές τις γρήγορες λύσεις;

Το πιο κοινό επιχείρημα που ένας γκουρού της γιόγκα θα έδινε ως απάντηση σε αυτό, είναι ότι χωρίς την ηθική προετοιμασία του μαθητή, τη δύναμη διακατέχεται από το λάθος άτομο, από καποιον που δεν είναι ακόμα εξοπλισμένος να το χειριστεί σωστά.

Ο Swami Gitananda θα έλεγε « Η Γιόγκα κάνει τον κλέφτη καλύτερο κλέφτη».

Μια άλλη πλευρά της αλήθειας όμως, είναι ότι ένας κλέφτης ΔΕΝ θα μπορεί να μπει σε διαλογισμό!

Τα chitta vritis (στρόβιλοι του νου) ενός ατόμου που δεν ακολουθεί τα Yamas και Niyamas (δεοντολογικούς κώδικες της γιόγκα) είναι τόσα πολλά και τόσο πολύπλοκα, που τελικά θα είναι αδύνατο να τον αφήσουν να συγκεντρωθεί. Αυτά τα πρώτα δύο βήματα πρέπει ,ως εκ τούτου, να μην υποτιμηθούν ή να παραβλεφτούν με οποιονδήποτε τρόπο.

1. Yama

Τα πράγματα που δεν πρέπει να κάνουμε σε άλλους ή στον εαυτό μας, με σκοπό να κάνουμε πάντα το σωστό, κρατώντας τη συνείδησή μας ισχυρή και έτσι να ελευθερωθούμε από το kleshas (ψευδαισθήσεις)

1. Ahimsa – Μην βλάπτετε ποτέ κανέναν ή τίποτα με σκέψεις, λέξεις ή πράξεις.
2. Satya – Μην πράττετε ασυνείδητη ή αναληθής επικοινωνία μέσω της ομιλίας, της γραφής, των χειρονομιών και δράσεων.
3. Asteya- Μην εκμεταλλεύεστε οποιοδήποτε πρόσωπο ή κατάσταση για προσωπικό όφελος.
4. Brahmacharya –Να  Χρησιμοποιούμε την ενέργεια μας συνειδητά. Να δημιουργούμε σχέσεις που προωθούν την κατανόησή μας για τις υψηλότερο αλήθειες
5. Aparigraha – Κατέχετε μόνο ό, τι χρησιμοποιείτε.

2. Niyama

Οι προσωπικές πρακτικές που εξυψώνουν το μυαλό "καίγοντας" Κάρμα.

1. Saucha -H διατήρηση της καθαρότητας του σώματος, του νου και του περιβάλλοντος.
2. Santosha - Το να είστε άνετα με αυτά που έχετε και αυτά που δεν έχετε (Ικανοποίηση).
3. Tapas - Η ενδυνάμωση της φωτιάς που καίει ακαθαρσίες, μέσω πειθαρχειών που κρατούν το σώμα και το μυαλό σας σε φόρμα και υγιές (σωστός ύπνος, άσκηση, διατροφή, εργασία και χαλάρωση).
4. Svadhyaya – Η παρατήρηση, το διάβασμα, η μελέτη, ο αναλογισμός, η αναθεώρηση και η παρακολούθηση της προόδου μας.

Μπορεί να διερωτείστε: Πώς τα yamas και niyamas καθαρίζουν τα kleshas και το Κάρμα;

Υπάρχει ένας προγραμματισμός στον εγκεφάλο που ονομάζεται "συνείδηση". Σαν παιδί, θυμάμαι τον ιερέα μας να λέει ότι ο Θεός φυτεύει αυτή τη "συνείδηση" στον εγκέφαλό μας, για να μας σταματήσει από το να τρέχουμε μακριά του. Μια ισχυρή αίσθηση της συνείδησης, σημαίνει την ικανότητα να κάνουμε πάντα το σωστό, αποφεύγοντας τις δυστυχίες και τις περιττές σκέψεις που προκαλεί ο λανθασμένος τρόπος ζωής, και κατά συνέπεια διαταραχές κατά τη διάρκεια του διαλογισμού. Μια ισχυρή αίσθηση της συνείδησης μπορεί να ρυθμίσει όλα τα είδη kleshas (ακαθαρσίες).

Έτσι με την εξάσκηση των yamas ελέγχουμε τα kleshas και με την εξάσκηση των Niyamas μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε Κάρμα. Έτσι κάνουμε το μυαλό καθαρό και κατάλληλο για υψηλότερες πρακτικές Dhyana (διαλογισμού) και αποφεύγουμε δυσάρεστες καταστάσεις που έρχονται από το κάρμα (sutra 2.16 : « για να αποφευχθούν δυστυχίες που δεν έχουν έρθει ακόμη»).

3. Asana

Στις Γιόγκα Σούτρας, ο Patanjali αναφέρει ως Asana "μια σταθερή και άνετη θέση" και όχι όλες αυτές τις περίπλοκες στάσεις του σώματος. Αφού δημιουργήσετε ένα ισχυρό ηθικό χαρακτήρα, το επόμενο βήμα σας είναι να μάθετε να παραμείνετε ακίνητοι σε μια άνετη θέση (Asana). Η άνετη ακινησία είναι απαραίτητη έτσι ώστε τα κύματα του μυαλού να εκφυλισθούν σιγά σιγά, αλλά είναι επίσης και ζωτικής σημασίας για την μετάβασή μας στο τέταρτο βήμα - Pranayama.

4. Pranayama

Πραναγιάμα είναι η ουσιαστική πρακτική για παραγωγή και καθοδήγηση της ενέργειας – ζωτικότητας (Πρανα).

(Στην Ινδία, όταν κάποιος πεθαίνει λένε "έχασε την πράνα του".)

Η Pranayama συνδέεται πάρα πολύ με τον έλεγχο της αναπνοής, αφού η κύρια πηγή της prana μας είναι η αναπνοή. Έτσι, εκπαιδεύουμε την μας αναπνοή ως μέσο εκπαίδευσης της πράνα μας. Αν και υπάρχουν χιλιάδες τεχνικές αναπνοής για τον έλεγχο της prana , ο Patanjali περιγράφει μόνο μία: σταματήστε την αναπνοή, έτσι ώστε να σταματήσουν και τα κύματα του μυαλού (sutra 2.49: «Η Pranayama είναι παύση της διεργασίας της εισπνοής και εκπνοής»).

5. Pratyahara

Aφού μάθουμε να ελέγχουμε την πράνα μας, τότε πρέπει να μάθουμε να μην ενοχλούμαστε ή να απορροφόμαστε από τα ερεθίσματα των αισθήσεων αλλά και της ζωής (Pratyahara).

Έτσι γινόμαστε ένα άτομο με ήθος, που είναι σε θέση να κάθεται ακίνητο για μεγάλο χρονικό διάστημα, να ελέγχει την prana του χωρίς να διαταράσσετε από οποιαδήποτε κατάσταση.

Και μόνο τότε αρχίζει η εσωτερική εργασία.

6. Dharana

Στη συνέχεια μπορούμε να περάσουμε στη Dharana, την ικανότητα να επικεντρωνόμαστε μόνο σε ένα πράγμα.

Οτιδήποτε θα λειτουργήσει, όσο αυτό είναι απομονωμένο εντελώς από οποιεσδήποτε άλλες σκέψεις ή εικόνες.

7. Dyana

Και τότε σε αυτό το σημείο μπορούμε τελικά προχωρήσουμε σε Dhyana - διαλογισμό, να μάθετε να γίνεστε ένα με το σημείο συγκέντρωσης σας. Να ξεχάσετε τον εαυτό σας - να ξεχάσετε ότι είστε ένα ον που επικεντρώνεται.

8. Samadhi

Το Samadhi είναι το τελικό στάδιο της συγκέντρωσης και η πλήρης απελευθέρωση από τα δεσμά του εγώ. Samadhi είναι η πλήρης απορρόφηση σε ενότητα (oneness).

Ο Patanjali λέει στη σούτρα 2.11 ότι η οριστική πάυση των kleshas έρχεται μέσω του διαλογισμού (dhyana). Ο διαλογισμός είναι ο τρόπος να επανασυνδεθούμε με την «πηγή» (ό, τι αυτό μπορεί να σημαίνει για εμάς). «Η πηγή» είναι απαλλαγμένη από ακαθαρσίες, κύματα μυαλού και Κάρμα. Έτσι η σύνδεση μας με την πηγή χρησιμεύει στο να ελευθερωθούμε και εμεις τελικά. Αυτό συμβαίνει ασυνείδητα κατά τη διάρκεια βαθιού ύπνου: υπάρχει ένα σημείο όπου τα κύματα του μυαλού παύουν και είμαστε συνδεδεμένοι με το Θεό. Αυτή η επανασύνδεση είναι γνωστή και ως "shushupti" στις Γιόγκα σούτρας.

Shushupti είναι η φόρτιση του βιολογικού μας "υπολογιστή". Είναι η μόνη ευκαιρία που έχουμε να θρέψουμε τον εγκέφαλο με περισσότερη ενέργεια από το ποσό που απαιτείται για την επιβίωση, έτσι ώστε να μπορούμε μετά να χρησιμοποιήσουμε την περίσσια ενέργεια για να ξεκλειδώσουμε τις απενεργοποιημένες ιδιότητες του μυαλού μας. Το Shushupti μπορεί να συμβεί συνειδητά, μέσω του διαλογισμού.

Ως εκ τούτου, η διακοπή των σκέψεων μας μπορεί να αποδυναμώσει το φυσικό ένστικτο της επιβίωσης, που μας καθοδηγεί να χανόμαστε στις καθημερινές έγνοιες  φαγητού, υπνου, ευρεσης συντρόφου,αναπαραγωγής κ.λπ.
 Η δυνατότητα να ξεκλειδώσουμε τις κρυμμένες δυνατότητες του νου μας μέσα από τις μεθόδους που αναφέρονται στις yoga sutras, είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και την εξέλιξη του ανθρώπινου εγκεφάλου.

ΚΟΡΙΝΑ ΚΟΝΤΑΞΑΚΗ 

Όλες οι πληροφορίες σε αυτό το άρθρο προέρχονται από το Dr Ananda Balayogi Bhavanani και ομιλίες της Ammaji για τις Yoga Sutras του Patanjali στο Ananda Ashram 2014, και από το άρθρο “YOGA SUTRAS OF PATANJALI: AN OVERVIEW” By Yogacharya Dr. Ananda Balayogi Bhavanani Chairman ICYER, Puducherry, India. www.icyer.com